Julide Y. GÜRDAMAR
Türkiye’de KOBİ’lerin yaşadığı en büyük sıkıntı finansmana erişim. Özsermaye yetersizliği, işletme sermayesi yetersizliği ve kredi temininde yaşanan güçlükler, şirketlerin yaşadığı en önemli sorunlar.
İşte bu engelleri aşmak, ihracatçı şirketlerin finansmana erişim sürecinde gereksinim duyduğu teminatı sağlamak amacıyla 2021 yılında kurulan İhracatı Geliştirme AŞ (İGE), 2022 Mart ayından itibaren 94 milyar TL değerinde krediye kefalet verdi. Kurum, 9 bin 856 ihracatçı firmanın 21 bin 745 başvurusunu değerlendirdi.
Portföyünün yüzde 70’ini KOBİ’lerin oluşturduğu İGE, bugüne kadar ihracatçının TL kredi kullanımına destek oldu. İGE artık yabancı para (YP) kredi kullanımına da kefalet vermeye başladı. Kuruluştan itibaren TL faizlerin cazip olması nedeniyle o taraftan talep aldıklarını söyleyen İGE Genel Müdürü Fatih Tuğrul Topaç, “Regülasyonlar, faizlerin artması, firmaların talebinin kısılması nedeniyle TL kredilere talep azaldı.
Düşük maliyet nedeniyle şirketler yabancı para kredilere yönelince biz de çalışmalara başladık ve 2-3 hafta önce ilk YP kredisine destek verdik. Şimdiden 1 milyar TL’ye ulaştık ve çıkardığımız paketin yüzde 10’una ulaştık” dedi.
Bu arada, Merkez Bankası’nın yeni düzenlemesiyle İGE kefaletiyle kullandırılan yabancı para krediler bankaların tabi olduğu yüzde 1 aylık büyüme sınırından muaf tutuldu. Ayrıca Merkez Bankası’nın reeskont kredilerinde ihracatçı skoru uygulaması 13 Ocak’ta yürürlüğe girdi. Uygulama ile birlikte, net ihracatçı firmalar, belli bir skoru yakalayamazsa reeskont kredisi kullanamayacak. Fakat İGE kefaleti kullanılırsa uygulamadan muaf tutulacak. Fatih Tuğrul Topaç’a göre, bu muafiyetler de İGE kefaletine olan talebi artıracak.
İhracatçı firmaların finansmana erişimde karşılaştıkları ‘teminat yetersizliği’ sorununun çözüme kavuşturulması için Ticaret Bakanlığı öncülüğünde, TİM ve Türk Eximbank ortaklığıyla kurulan İGE’nin ortakları arasında 61 İhracatçı Birliği ve 20 banka bulunuyor.
Analitik modelle saniyeler içinde kefalet
Banka tarafından kredibilitesi yeterli bulunan ve kredi başvurusu kabul edilen başvurular İGE’ye iletiliyor. İGE’nin bankalarla dijital entegrasyonu bulunuyor ve saniyeler içinde bir krediye ret veya kabul cevabını verebiliyor. Analitik model adını verdikleri sistem sayesinde, hiçbir müdahele olmadan geçmiş verilere dayanan istatistiklerle, şeffaf ve tüm ihracatçılara eşit mesafede kefalet sağlanıyor. İGE’nin sunduğu kefalet sisteminde, bankalarla yapılan anlaşmalar çerçevesinde, kredilerin yüzde 80’ine kefalet sağlanıyor. Kalan yüzde 20’lik risk bankanın oluyor.
“Analitik modelin hayır dediğini evet’e çevirmek mümkün değil” diyen Topaç, insan müdahalesine asla izin verilmediğini belirterek, “İhracatçılar bize sıra gelmez, sesi çok çıkan çok alır gibi düşünebiliyor. Burası kamu kuruluşu. Herkese eşit mesafede davranıyoruz ve rasyonel bir değerlendirme yapıyoruz” diyor.
“20 kat çarpan etkimiz var”
İGE’nin şu anda 10 milyar liralık nakit kaynağı bulunuyor. “Biz bunu kredi olarak da verebilirdik. Fakat zaten kredi veren bankalar var. Biz bu sistemle 1 liralık kaynağı çarpan etkisiyle 20 liralık bir ekonomiye çeviriyoruz.
Mevcut kefalet uygulaması temelde bir kaldıraç sistemine dayandığından her 1 TL’lik sermaye/kaynak ile bankaların ihracatçılara yaklaşık 18 TL kredi kullandırabilmesini sağlıyor. Bankacılık sektörünün elindeki fonları, o fonlara teminat olmadığı durumda ulaşamayan KOBİ ile buluşturduğunuzda, 10 milyar değil 200 milyar liralık bir kredi ekonomisi oluşmasını sağlıyoruz” dedi.
“Kefalet kriterlerimiz bankalarla aynı”
İGE’nin ihracatçı bir şirkete kefalet vermesi için kriterleri bankacılık sektörünün kredi kurallarından farklı değil. Bir şirketin kefalet alabilmesi için kredi ve çek ödemelerini zamanında yapması, bankalardaki kredi limitlerinin dolu olmaması, borçluluk seviyesinin makul seviyede olması, nakit akışının o borcu ödeyebilecek durumda olması gibi kriterler mevcut.
Kriterleri anlatan Topaç, “Bizim model yüzde 70 oranında davranışsal dünyayı, yüzde 20 oranında finansal dünyayı, bir de yüzde 10 oranında da sadece ihracatçıların potansiyelini hesaba katan bir model. Rakamsal limitlerimiz paketlerimize göre değişiyor” dedi. Topaç, Hazine ve Maliye Bakanlığı ile kullandırılan kredilerde KOBİ için 35 milyon lira, KOBİ dışı için 70 milyon lira, İGE’nin ise firma ve risk grubuna göre KOBİ için 45 milyon lira, KOBİ dışı için 90 milyon liralık krediye kadar kefalet verdiklerini ifade etti.
160 milyar TL’lik kefalet hedefi
İGE, bu yıl daha fazla ihracatçıya ulaşmayı hedefliyor. İGE Genel Müdürü Fatih Tuğrul Topaç, “2025 yılında 150-160 milyar TL’lik krediye kefalet vermeyi hedefliyoruz. Ekonominin büyümesinde kilit rol oynayan ihracat büyüdüğünde orada olmamız gerekiyor” dedi.
Bugüne kadar ağırlıklı olarak işletme sermaye kredilerinin verilmesine destek olduklarını kaydeden Topaç, İGE’nin ihracat kredileri içerisindeki payının yüzde 14, kredi tazmin oranlarının ise onbinde 2 ile bankacılık sektöründen daha düşük olduğu bilgisini verdi.
Türk Ticaret Bankası inovatif ürünlerle geliyor
2023 Mayıs ayında Türk Ticaret Bankası’nın yüzde 98,5 hissesini satın alarak, bankanın ana hissedarı olan İGE, 2024 yılsonu itibarıyla bankanın yüzde 99,8 hissesine sahip. Türk Ticaret Bankası, ihracata ve ihracatçıya odaklanırken İGE de Türk Ticaret Bankası tarafından kullanılmak üzere Ekim 2024 itibarıyla 8 milyar TL’lik kefalet destek paketi hizmete sundu.
İGE Genel Müdürü Topaç, “Misyonu ‘yenilikçi finansal çözümlerle ihracatçının ihtiyaç duyduğu tüm bankacılık ürün ve hizmetlerini en hızlı, en güvenli ve en uygun koşullarla sunmak’ olan Türk Ticaret Bankası tarafından, ihracatçılara özgü, yeni ve inovatif ürünlerin hazırlıkları sürdürülmüş olup geliştirilen ürünlerin 2025 yılında ihracatçıların kullanımına sunulması bekleniyor” dedi.
“YP kredi kullanın, limitleri güncelleyin”
KOBİ’lere tavsiyelerde bulunan İGE Genel Müdürü Topaç, kredi ve çek ödemelerini zamanında yapmaları, kredi vitrinlerini ve nakit akışlarını iyi yönetmeleri konusunda vurgu yaptı. Topaç, özellikle iki konuda KOBİ’leri uyardı: “Enflasyonist ortamda bankalardaki limitler hızlı doluyor. İşletme sermayesi ihtiyacı enflayonist ortamda artıyor. Ama bankalardaki limit çalışmaları o hızla güncellenmeyebiliyor. Bu nedenle ihracatçının uyanık olmasını, mutlaka bankalarla düzenli olarak limit kontrolü yapmaları gerekiyor.
Avrupalı şirketler resesyon nedeniyle çalışma şekillerini değiştirdi. Türk şirketlerle daha kısa vadeli çalışmaya başladılar. Bu da bizim şirketlerimizin nakit ihtiyacını artırmış. Avrupa’da pazar kaybetmemek için talebe cevap da vermek zorundalar. Nakit sıkışıklığı zorluyor şirketleri. Bu nedenle limit konusu çok önemli. Ayrıca ihracatçılarımızın mutlaka kendi yabancı para nakit girdiklerini hesaba katarak yabancı para krediyi ve İGE’den yabancı para (YP) kefaleti kullanmalarını öneriyorum. Çünkü maliyet daha düşük.”
