Türkiye’de emekli sayısı çeyrek asırlık dönemde 2,8 kata çıktı. Dosya bazında 2001 yılında 5 milyon 603 bin 798 olan emekli aylığı alanların sayısı 2024 yılı ekim ayı itibarıyla 15 milyon 783 bin 860 kişiye ulaştı. Dosya bazında emekli sayısı, malullük ve yaşlılık aylığı alanlar ile dul ve yetim aylığı alanların bağlı olduğu kişi sayısını gösteriyor.
2006 yılı öncesinde SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı ayrı faaliyet gösteriyordu. Üç kurumun emekli aylığı ödemesi 2001 yılında 10,7 milyar lira oldu. Bu tutar o yılki gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYH) yüzde 4,33’üne karşılık geliyordu. Türkiye’de emekli sayısı 2001’den 2015 yılına kadar olan dönemde her yıl ortalama yüzde 5 oranında arttı. 2015 yılından sonra yıllık artış hızı yavaşladı ve 2020’de yüzde 2,26, 2021’de yüzde 2,85, 2022 yılında yüzde 2,19 oldu. EYT’nin ilk yılında ise emekli sayısı önceki yıla göre yüzde 16 oranında arttı.
Emekli aylıklarının milli gelire oranı özellikle 2003 yılından sonra düzenli olarak arttı ve en yüksek seviyesine yüzde 7,05 ile 2016 yılında ulaştı. 2016 yılında emekli sayısı 11 milyon 171 bin oldu. Emekli sayısındaki artış 2016 sonrasında hız kesmekle birlikte artmaya devam etti. Ancak, emekli aylıklarının milli gelire oranı düşmeye başladı ve 2022 yılında yüzde 4,46’ya kadar geriledi. EYT’nin yürürlüğe girdiği 2023 yılında emekli aylıkları milli gelirin yüzde 5,31’ine ulaştı. 2024 yılı milli geliri orta vadeli programa (OVP) uygun çıkarsa emekli aylıklarının milli gelire oranı yüzde 5,90 olacak. Milli gelir tahminden daha yüksek çıkarsa bu oran düşecek.
2007 yılında 7,6 milyon emekliye milli gelirin yüzde 5,89’u oranında emekli aylığı ödendiği dikkate alınırsa, emekli sayısı 2024 yılında 2007 yılına göre iki katına çıkmasına karşın emekli aylığı ödemelerinin milli gelire oranı 2007 yılı ile aynı düzeyde kaldı.
2002 yılında ortalama asgari ücret 173,91 TL (yılın ilk yarısında 163,56 TL, ikinci yarısında 184,25 TL) oldu. Buna karşılık SSK, BAĞ-KUR ve Emekli Sandığı’nca ödenen kişi başına ortalama emekli aylığı 236 TL olarak gerçekleşti. 2002 yılında ödenen ortalama emekli aylığı asgari ücretin yüzde 36 üzerinde oldu. AK Parti iktidarının ilk yılında emekli aylıklarına yüksek oranlı artışlar yapılınca 2003 yılında net asgari ücret 205,12 TL olurken, kişi başına emekli aylığı ise 340 TL’ye yükseldi. Kişi başına ortalama emekli aylığı asgari ücretin yüzde 66 oranında üzerine çıktı.
.png
İzleyen yıllarda bu oran korunamadı. Özellikle 2007 yılından sonra her yıl düşmeye başladı. 2019 yılında kişi başına emekli aylığı asgari ücret ile başa baş olurken, 2020 yılından itibaren asgari ücretin altına düştü. 2023 yılında net asgari ücretin yüzde 77’si oranına geriledi.
2024 yılı mart ayında kişi başına ortalama emekli aylığı ödemesi 12.508 TL olurken, ekim ayında 15.990 TL olarak gerçekleşti. Ancak, 2024 yılının genelindeki ortalama kişi başına emekli aylığı ödemesi 13.776 TL oldu. 2024 yılında net asgari ücret 17.002,12 TL olarak uygulandı. Kişi başına emekli aylığı ödemesi net asgari ücretin yüzde 81’i oranında gerçekleşti.
.png
EMEKLİLERİN HEPSİ KAYIP YAŞADI
Emeklilerin statüsüne bakıldığında tümünde kayıp yaşandığı görülüyor. 2002 yılında SSK’da kişi başına emekli aylığı net asgari ücretin yüzde 26 fazlası iken 2003 yılında yüzde 55 fazlasına çıktı. 2024 yılında ise net asgari ücretin yüzde 78’ine geriledi.
BAĞ-KUR’da kişi başına ortalama emekli aylığı 2002 yılında net asgari ücretin yüzde 78’i oranında idi. 2003 yılındaki iyileştirmeden en çok BAĞ-KUR’lular yararlandı ve kişi başına emekli aylığı net asgari ücretin yüzde 18 üzerine çıktı. Ancak, 2024 yılında net asgari ücretin yüzde 61’ine düştü.
Emekli Sandığı’nda kişi başına ortalama emekli aylığı 2002 yılında net asgari ücretin yüzde 118 üzerinde, yani 2,18 asgari ücrete denk geliyordu. 2024 yılında ise Emekli Sandığı’nda kişi başına ortalama emekli aylığı 1,19 asgari ücret düzeyine geldi. Aşağı yukarı asgari ücretle başa baş oldu.
