Anayasa’nın ilk 4 maddesi tartışması: Numan Kurtulmuş ne açıkladı, tepkiler ne oldu?

Anayasa’nın ilk 4 maddesi tartışması: Numan Kurtulmuş ne açıkladı, tepkiler ne oldu?

TBMM Başkanı Numan Kurtulmuş’un Anayasa’nın 3. maddesiyle ilgili, “Devletin ülkesi olmaz. Devletin milleti olmaz” açıklaması farklı kesimlerden tepki topladı.

İstanbul Barosu, “Anayasa’nın ilk 3 maddesi Cumhuriyet’in temelidir, harcıdır” derken, CHP Genel Başkanı Özgür Özel ise, “İlk 4 maddeye el uzatanın elini kıracağız” açıklamasında bulundu.

İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervioğlu, tartışmalarla ilgili, “Bu oyuna düşmeyeceğiz! ‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür’. Nokta!” dedi.

Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum da, Anayasa’nın ilk dört maddesinin tartışmaya açılmasının ” hem yersiz hem de sorunlu” olduğunu savundu.

10 Ekim’de Ankara’daki Gazi Üniversitesi 2024-2025 Akademik Yılı açılışı törenine katılan Kurtulmuş, burada yaptığı konuşmada akademisyenlerden “yeni anayasa için güçlü destek” istedi.

Anayasada sadece metnin değiştirilmesinin “yeterli olmayacağını” belirten Kurtulmuş, 1961 ve 1982 Anayasalarında var olan birçok maddenin değişmesine rağmen hala “darbeci”, “seçkinci” ruhun Anayasa maddeleri arasında “gizli olduğunu” savundu.

Kurtulmuş, Anayasa’nın 3. maddesindeki, “Devletin ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü” tabirinin de değişmesi gerektiğini söyleyerek, “Devletin ülkesi olmaz. Devletin milleti olmaz. Bu metin, ‘Milletin devleti ve ülkelisiyle bölünmez bütünlüğü’ şeklinde ifade edilmelidir. Bu seçkinci, devletçi anlayışın da yeni anayasada milletin gücü üzerine yükselen bir devlet anlayışıyla yeniden ele alınmasının önemli olduğunu düşünüyorum” ifadelerini kullandı.

Bu açıklamaya tepki gösteren İstanbul Barosu, “Anayasa’nın ilk 3 maddesi Cumhuriyet’in temelidir, harcıdır.” dedi.

Baro, 12 Ekim’de sosyal medyadan yaptığı açıklamada, “‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür’ hükmünü içeren Anayasamızın 3. maddesi, yine Anayasamızın 4. maddesi ile değiştirilmezlik güvencesi altına alınmıştır.

“Anayasanın değiştirilemez maddeleriyle belirlenmiş bu anayasal kimlik TBMM dahil hiçbir devlet organı tarafından geçerli anayasa normları kötüye kullanılarak değiştirilemez” diyerek Kurtulmuş’un sözlerini eleştirdi.

İYİ Parti Genel Başkanı Müsavat Dervioğlu, sosyal medya hesabından yaptığı açıklamada, “Anayasa üzerinden başlatmak istedikleri tartışmalarla hem kendilerine hareket alanı yaratacaklar hem de devlet ve millet düşmanlarına cüret ve cesaret verip, siyaseten bundan beslenecekler” dedi ve ekledi:

“Bu oyuna düşmeyeceğiz! ‘Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür’. Nokta!”

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Genel Başkanı Özgür Özel de 13 Ekim’de Muğla’da yaptığı açıklamada, “Tayyip Bey HÜDAPAR’a bir şey diyemiyor. Bahçeli HÜDAPAR’a bir şey diyemiyor. Numan Bey aklı sıra HÜDAPAR’ın tartışma alanını genişletecek… İlk 4 maddeye el uzatanın elini kıracağız” diyerek maddelerin dokunulmazlığını savundu.

Cumhurbaşkanı Başdanışmanı Uçum: Tartışmaya açılması hem yersizdir hem de sorunludur

Cumhurbaşkanlığı Hukuk Politikaları Kurulu Başkanvekili Mehmet Uçum 13 Ekim’de sosyal medyadan bir açıklama yayımlayarak 3’üncü maddesini savunarak,”Bir ulusun/milletin ülkesiyle ve devletiyle birlikte varlığını koruması ancak egemen devletin, bütünlüğünü korumasına bağlıdır.

“Buradaki yaklaşımın ileri sürüldüğü gibi milleti baskılamakla hiç bir ilgisi yoktur. Sistemsel normları geçmişin pratik sorunları üzerinden değerlendirmek temel bir metodoloji yanlışıdır” dedi.

Uçum, “Milli Devletine sahip ve hakim olan bir Milletin, Milli Devletinin, Ülkesi ve Milletiyle bütünlüğünün korunması ve yüceltilmesi o milletin milli ülküsü/mefküresi ve Milli Devletin de amacıdır.

“Bu da ancak Devletin Bütünlüğü ilkesiyle ifade edilebilir. Bu bakımdan, Türkiye (Cumhuriyeti) Devletinin ‘ülkesi ve milletiyle bölünmez bütünlüğü’ hükmü hem semantik olarak hem de anayasal teori açısından çok doğru bir ifadedir. Tartışmaya açılması hem yersizdir hem de sorunludur. O nedenle ilk dört maddenin diğer esasları gibi bu konu da tartışma dışıdır” diye ekledi.

Tartışmalar nasıl başladı?

HÜDA PAR Genel Başkanı Zekeriya Yapıcıoğlu, 12 Eylül’de katıldığı televizyon programında, yeni anayasa tartışmalarını değerlendirirken, Anayasa’da değiştirilemez maddelerin olmaması gerektiğini savunarak, “Değiştirilemez maddelerin olması hukuk tekniği açısından da siyaseten de doğru değil. Bu gelecek nesillerin iradesine ipotek koymadır” görüşünü dile getirmişti.

Muhalefetin sert tepki gösterdiği bu açıklamanın ardından, Cumhurbaşkanı Erdoğan “Anayasanın ilk 4 maddesiyle ilgili bizim açımızdan herhangi bir tartışma yoktur. Özellikle Cumhur İttifakı’nın böyle bir sıkıntısı, böyle bir derdi de yoktur” demişti.

Anayasa’nın ilk 3 maddesi hangi hükümleri içeriyor?

Anayasa’nın birinci maddesi Türkiye devletinin “cumhuriyet” olduğunu hükme bağlarken, ikinci maddede bu cumhuriyetin niteliklerini şöyle sıralıyor:

“Türkiye Cumhuriyeti, toplumun huzuru, milli dayanışma ve adalet anlayışı içinde, insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, başlangıçta belirtilen temel ilkelere dayanan, demokratik, laik ve sosyal bir hukuk Devletidir.”

Üçüncü maddede milli marşı, başkenti ve resmi dili tanımlanıyor: “Türkiye Devleti, ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütündür. Dili Türkçedir. Bayrağı, şekli kanununda belirtilen, beyaz ay yıldızlı al bayraktır. Milli marşı ‘İstiklal Marşı’dır.”

“Değiştirilemeyecek hükümler” başlığını taşıyan dördüncü madde bu ilk üç maddenin değiştirilemeyeceğini düzenleyerek bir anlamda koruma sağlıyor:

“Anayasanın 1’inci maddesindeki Devletin şeklinin Cumhuriyet olduğu hakkındaki hüküm ile, 2’nci maddesindeki Cumhuriyetin nitelikleri ve 3’üncü maddesi hükümleri değiştirilemez ve değiştirilmesi teklif edilemez.”